رعایت اصول ایمنی در هر کار فنی و غیر فنی ضروری است، ساختوساز نیز از این قاعده مستثنی نیست، بنابراین شما باید پیش از شروع و در حین پروسه ساختمان‌سازی، تمام نکات و اصول ایمنی استاندارد را با نهایت دقت و حساسیت اجرا نمایید.
همه ما می‌دانیم که سایت‌های ساختوساز، بسیار خطرناک هستند و حتی در صورت انجام اقدامات پیشگیرانه و رعایت نکات ایمنی توسط کارگران و شرکت‌های ساختمانی نیز، باز‌هم امکان بروز برخی حوادث پیش‌بینی نشده وجود دارد. از این‌رو ما در این مقاله از «گروه سروین» قصد داریم به بررسی مهم‌ترین اصول ایمنی در ساخت و ساز در پروژه‌های ساختمانی بپردازیم پس همراه ما باشید.
اهمیت HSE و رعایت استانداردهای ایمنی در محیط کار
پیش از بررسی اصول ایمنی و ساختوساز، ابتدا باید به بررسی این موضوع بپردازیم که اصلا چرا باید در هنگام ساختوساز، مسائل ایمنی را در نظر داشت؟ کلمه HSE مخفف‌شده عبارت Health, Safety and Environment ؛ به معنای سلامت، ایمنی و محیط زیست است. امروزه سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف، در راستای حفاظت از محیط زیست و رعایت اصول و قوانین ایمنی حین کار، اصول و سیستم‌های مدیریتی مشخصی را برای کار خود تعیین کرده‌اند. این سیستم امروزه با نام HSE معرفی و شناخته می‌شود.
هدف از اجرای این استاندارد، حفاظت از جان نیروی کار به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای اجرای تمام پروژه‌های ساختمانی و امور فنی_اجرایی است. در واقع اجرای دقیق این دستورالعمل‌ها نه تنها تضمینی برای سلامت کارگران است، بلکه نقش پررنگی در کاهش هزینه ساختمان سازی ناشی از خسارات نیز دارد. به‌طور کلی اصول ایمنی در ساخت و ساز و رعایت HSE به شما کمک می‌کند تا در دام خطرات تکراری نیفتید.
رایج‌ترین خطرات در پروژه‌های ساختمانی
آنچه ما تحت عنوان اصول ایمنی ساختمان‌سازی مطرح می‌کنیم، تنها شامل مواردی است که قبلا به دفعات مختلف اتفاق افتاده‌اند و یا مهندسین و متخصصین، باتوجه به تجربه اجرایی خود نسبت به وقوع احتمالی آن‌ها واقف هستند اما واقعیت این است که فضای کار ساختمانی پر از خطرات بالقوه پیش‌بینی نشده نیز هست. از این‌رو شما با اجرای اصول ایمنی در ساخت و ساز می‌توانید ریسک وقوع حوادث غیرمترقبه را کاهش دهید. اکنون این سؤال مطرح می‌شود که در فرآیند ساختوساز احتمال وقوع چه خطراتی بیشتر است؟ در پاسخ می‌توانیم پنج مورد از مهم‌ترین این وقایع را معرفی کنیم:
۱. سقوط اشیاء متحرک
در طول پروسه ساختمان‌سازی که عموما با تخریب ملک یا گودبرداری زمین شروع می‌شود، هرلحظه ممکن است اتفاق ناگواری حادث شود که احتمال سقوط اشیاء و حتی دستگاه‌های سنگین بیش از همه جان افراد را تهدید می‌کند چون دستگاه حفاری، وسایل نقلیه تامین‌کننده و تجهیزات بالا‌بری به‌طور‌معمول روی سطوح ناهموار قرار دارند و نمی‌توان روی ایمنی ۱۰۰ درصد آن‌ها حسابی باز کرد!
به این ترتیب کارگران باید محیط اطراف خود را به خوبی بشناسند و مسایل احتیاطی لازم را درنظر داشته‌باشند. به عبارت دقیق‌تر کارگران باید همیشه نسبت به اشیای متحرک و تجهیزات مختلف، فاصله ایمن را رعایت کنند و از ژاکت‌های با قابلیت دید بالا استفاده کنند تا دیگران به سادگی آن‌ها را ببینند. همچنین لازم است سر خود را با کلاه ایمنی مناسب بپوشانند.
۲. سروصدای زیاد
همانطور که می‌دانید، در پروژه‌های ساختوساز معمولا از ماشین‌آلات و وسایل نقلیه مختلفی استفاده می‌کنند که همین امر صدا‌های بلند و زیادی ایجاد می‌کند. این صداها می‌تواند آسیب جدی به سلامت شنوایی افراد حاضر در محل وارد کند، حتی ممکن است موجب کرشدن آن‌ها در درازمدت نیز بشود، بنابراین یکی از مهم‌ترین اصول ایمنی در ساخت و ساز، استفاده از محافظ‌های مناسب گوش است. این محافظ‌ها درحالیکه اجازه شنیدن صدای محیط را به کاربران می‌دهند از ورود نویزهای مزاحم و اضافی جلوگیری می‌کنند.
۳. کار کردن در ارتفاع
محل ساختوساز بدون شک پله ندارد و کارگران باید برای بالا و پایین رفتن، از نردبان یا داربست استفاده کنند. اگرچه نصب داربست مشکل کار کردن در ارتفاع را به‌طور‌کامل حل کرده‌است اما خطر افتادن از آن نیز بسیار بالا است، در‌نتیجه پیشنهاد ما به شما این است که داربست را به نرده‌های حفاظتی مجهز کنید تا ریسک افتادن کاهش یابد. همچنین تجهیزات ساختمان‌سازی باید به‌صورت مداوم توسط افراد آموزش‌دیده بررسی و نگهداری شوند تا به این ترتیب با خیال راحت بتوان از آن‌ها استفاده کرد.
۴. جریان الکتریسیته
یکی‌دیگر از خطرات شایع در محل ساختوساز، الکتریسیته و جریان برق است، چرا‌که بسیاری از تجهیزات مربوط به ساختمان‌سازی مانند دریل تنها با جریان برق کار می‌کنند و همین امر می‌تواند کارگران ساختمانی را در معرض خطر قرار دهد. برای جلوگیری از این امر، فقط از برق‌کاران حرفه‌ای و آموزش‌دیده کمک بگیرید و کارگران ساختمانی را به تجهیزات حفاظتی شخصی و آموزش کافی تجهیز کنید.
۵. افتادن و لیز خوردن
هنگام بررسی اصول ایمنی در ساخت و ساز، نمی‌توان از خطر افتادن و لیز خوردن نیروی کار چشم پوشاند. افتادن از ارتفاع از گذشته تا به امروز، بزرگ‌ترین دلیل در مرگ‌و‌میر ساختمانی است که به دلایل بسیار نظیر: خطای انسانی، نپوشیدن سیستم‌های محافظت در برابر سقوط، کار کردن روی سطوح ناهموار و ناپایدار و… رخ می‌دهد. از آنجاییکه افتادن و سر خوردن باعث آسیب‌های جدی مانند در‌رفتگی مفاصل و شکستگی می‌شود، برای جلوگیری از وقوع این حوادث، مدیریت بهتر پروژه های ساختمانی و به صفر رساندن تلفات انسانی استفاده از تابلو‌های اعلان را توصیه می‌کنیم. این تابلو‌ها، کارگران را از محیط اطراف‌شان آگاه می‌کند و آن‌ها را نسبت به انجام امور پرریسک محتاط‌تر می‌سازد. همچنین باید از چکمه و دستکش مناسب برای کار در این محل‌ها، استفاده کرد.
مهم‌ترین اصول ایمنی در ساخت و ساز
در پروژه‌های ساختمانی پیمانکار اصلی مسئول حفاظت از سلامت و ایمنی کارگران و محیط کار است، در نتیجه انتخاب پیمانکار ساختمان می‌تواند تاثیر بسزایی در روند اجرای اصولی کار، بدون کمترین تلفات جانی و مالی داشته‌باشد. بر این اساس ما در این بخش از مقاله قصد داریم تا مهم‌ترین اصول ایمنی در ساخت و ساز را که توسط منبع معتبر ccaps.umn.edu گردآوری شده‌است به شما معرفی کنیم:
- استفاده از لباس ایمنی مناسب: تجهیزات ایمنی مناسب تأثیر قابل توجهی در جلوگیری از حوادث در سایت‌های ساختمانی مختلف دارد، بنابراین همه کارگران باید از تجهیزات ایمنی شخصی مثل کلاه مخصوص، گوش‌گیر، عینک ایمنی، دستکش و کفش‌های مخصوص عملیات ساختمانی استفاده کنند. همچنین نیروی کار مشغول در پروسه ساختوساز، باید به طور مرتب وسایل خود را از نظر ساییدگی و پارگی چک کند. وسایل آسیب‌دیده یا فرسوده باید در اسرع وقت تعویض شوند تا ایمنی محل کار به حداکثر برسد.
- برگزاری جلسات آموزش ایمنی در محل کار: طبق اصول ایمنی در ساخت و ساز، پیمانکاران و مدیران پروژه باید نسبت به برگزاری جلسات منظم ایمنی و آشنایی کارگران با دستورالعمل‌های ایمنی کار مسئولانه رفتار کنند. این موضوع برای کارگرانی که به کارهای تخصصی مشغول هستند و یا با ماشین‌آلات خطرناک کار می‌کنند از اهمیت بیشتری برخوردار است.
- شناسایی خطرات بالقوه: کارگران ساختمانی باید دائما مراقب وقوع خطرات احتمالی اعم از؛ لغزش و سقوط، خرابی تجهیزات، استفاده نادرست از ابزارها و … باشند. پس از شناسایی خطر، حتما باید برای جلوگیری از وقوع آن به سرپرست گزارش داده شود تا وی به سرعت مورد مشکوک را بررسی کند. به‌طور کلی هوشیار ماندن در محل کار می‌تواند به کارگران کمک کند تا از آسیب به خود یا دیگران جلوگیری کنند. همچنین کارگران و نیروی کار باید از انجام کارهایی که منجر به عدم تمرکز آن‌ها مانند استفاده از تلفن همراه و … می‌شود خودداری کنند.
- استفاده درست از ابزار و ماشین‌آلات: استفاده از ابزارهای نادرست و یا عدم آگاهی از کار با ماشین‌آلات سنگین جزو علل شایع وقوع حوادث در جریان ساختوساز هستند، بنابراین بسیار مهم است که کارگران در مورد جابه‌جایی و کارکرد صحیح همه تجهیزات محل ساخت ساختمان آموزش ببینند. به این ترتیب برای رعایت اصول ایمنی در ساخت و ساز همه اپراتورهای ماشین‌آلات سنگین مانند لیفتراک و جرثقیل باید آموزش‌های ایمنی گسترده‌ای را دیده باشند. همچنین قبل از کار با این دستگاه‌ها حتما باید از سالم و بی‌نقص بودن آن‌ها مطمئن شد.
- پاکسازی محیط: حفظ یک سایت ساختوساز تمیز و سازمان‌یافته، در به حداقل رساندن خطر حوادث و حصول اطمینان از اجرای پروژه در زمان‌بندی تعیین شده بسیار مهم است زیرا احتمال وقوع حوادث در یک محیط بهم‌ریخته یا نامنظم بسیار بیشتر است. از این‌رو توصیه می‌کنیم نسبت به حذف فوری خاک، زباله، مواد شیمیایی و هرگونه ضایعات از محل ساختوساز حساس باشید. به این شکل نه تنها از ایجاد آلرژی جلوگیری می‌کنید بلکه با دفع صحیح آن‌ها از حوادث غیر مترقبه مانند اشتعال مواد شیمیایی و … نیز جلوگیری می‌کنید.
- استفاده از تجهیزات حفاظت از سقوط: همانطور که در بخش قبل نیز گفتیم، احتمال سقوط، یکی از رایج‌ترین حوادث در پروژه‌های ساختمانی است، به همین علت همه کارگران ساختمانی باید با خطرات رایج؛ از سقوط از نردبان و داربست گرفته تا پشت بام و سایر مناطق مرتفع به خوبی آگاه باشند. همچنین استفاده از تجهیزات حفاظت از سقوط در کاهش شدید خطر صدمات ناشی از افتادن در سایت‌های ساختمانی نیز بسیار مؤثر و ضروری است. به این ترتیب به کار بردن سیستم‌های توقف سقوط مانند بندهای ضربه‌گیر، طناب‌های نجات جمع‌شونده، نرده‌های محافظ، تورهای ایمنی و مواردی از این دست الزامی است.
- گزارش به موقع شرایط ناایمن: در بعضی موارد، حوادث ممکن است صرفا به این دلیل اتفاق بیفتند که کارگران برای گزارش شرایط ناامن به سرپرستان خود احساس خوبی ندارند و گاها از انجام اینکار می‌ترسند، به همین دلیل شرکت‌های ساختمانی حتما باید فضایی امن را برای نهادینه کردن فرهنگ گزارش‌دهی ایمنی ایجاد کنند و اطمینان حاصل کنند که کارگران می‌دانند ایمنی آن‌ها واقعا جزو اولویت‌های اصلی کارفرمایان است. خوشبختانه این نوع تعامل کاری اما صمیمانه در پروژه‌های مختلف اجراشده توسط مجموعه ما (شرکت مهندسی سروین) مثل پروژه بیمه یکم، پروژه فردوس و … به خوبی رعایت شده و می‌شود.
- سلامت و تندرستی کارگران: سلامت فیزیکی و روانی کارگران و سایر عوامل نیروی کار قطعا در موفقیت یک پروژه مؤثر است، به همین علت توجه به مسائل مربوط به بهداشت غذایی و روانی عوامل اجرایی کار، باید بیش از هرچیز دیگری اولویت داشته‌باشد. به این ترتیب پیمانکاران و سرپرستان باید با علایم خستگی کارگران مانند: حالت سردرد یا سرگیجه، اشکال در تنفس، ضعف و زردی پوست، قرمزی صورت و … به خوبی آشنا بوده و نسبت به رفع آن‌ها حساس باشند. جلوگیری از استرس گرمایی و کمبود آب کارگران نکته مهمی است که در فصول گرم سال باید به آن توجه ویژه داشت.
جمع‌بندی
در مطالب فوق به بررسی اصول ایمنی در ساختوساز پرداختیم و ۸ نکته حیاتی برای جلوگیری از حادثه را بیان کردیم. همانطور که گفتیم رعایت اصول ایمنی در ساخت و ساز نقش غیر قابل انکاری در کاهش خطرات جانی و مالی دارد. در پروسه ساختمان‌سازی احتمال وقوع هر حادثه‌ای اعم از: سقوط نفرات و اشیاء، آسیب به قدرت شنوایی در اثر سروصدای زیاد، برق‌گرفتگی، لیز خوردن و … وجود دارد، بنابراین پیمانکاران اصلی و سرپرستان پروژه باید تمهیدات لازم درباره استفاده از لباس و تجهیزات ایمنی کارگران را در نظر گرفته و به آن‌ها آموزش‌های اولیه یا تخصصی لازم درباره کار با ابزار و ماشین‌آلات مختلف را بدهند. گروه مهندسی سروین می‌تواند در هر مرحله از ساختوساز و یا تنظیم قراردادهای مشارکت شما را یاری رساند.
سوالات متداول
در پروژه‌های ساختمانی چه کسی مسئول مستقیم ایمنی کار است؟
در طول اجرای پروژه تا زمان اتمام آن تمامی سرپرستان، مجریان و پیمانکاران باید نسبت به رعایت درست اصول ایمنی کار حساس باشند اما پیمانکار اصلی مسئول مستقیم حفاظت از جان کارگران و حفظ ایمنی محیط کار است.
رعایت کدام اصول ایمنی در پروسه ساخت و ساز بسیار مهم است؟
سلامت و تندرستی کارگران، گزارش به موقع شرایط ناایمن، استفاده از تجهیزات حفاظت از سقوط، استفاده درست از ابزار و ماشین‌آلات، پاکسازی محیط، استفاده از لباس ایمنی مناسب، برگزاری جلسات آموزش ایمنی در محل کار و شناسایی خطرات بالقوه جزو مهم‌ترین اصول ایمنی در ساختمان‌سازی است.
چه خطراتی بیشتر از همه ایمنی محل کار را در پروسه ساختوساز تهدید می‌کند؟
سقوط اشیاء متحرک، افتادن کارگران، سروصدای زیاد ناشی از کار کردن دستگاه‌ها و ماشین‌آلات، برق‌گرفتگی و لیز خوردن جزو متداول‌ترین حوادثی است که در اکثر پروژه‌های ساختمانی ناایمن اتفاق می‌افتد.