عایق‌بندی اصولی ساختمان، کلید داشتن خانه‌ای راحت با کمترین میزان مصرف انرژی است زیرا عایق‌ها می‌توانند ساختمان را در برابر جریانات تبادل دما، رطوبت و اشتعال مقاوم ساخته و هزینه‌های گرمایش و سرمایش را تا حد قابل توجهی کاهش دهند که این موضوع، هم از نظر مدیریت منابع مالی و هم از منظر زیست محیطی اثرات مثبت و مفیدی بر زندگی ساکنین آن دارد. عایق به عنوان یک ماده ساختمانی که حرکت گرما، سرما و یا حتی صدا را از یک منطقه به منطقه دیگر کند می‌کند، دارای انواع؛ صوتی، حرارتی و رطوبتی است که اثربخشی هر یک از این عایق‌ها به نحوه و مکان نصب آن‌ها بستگی دارد. از آنجاییکه اجرای صحیح اصول عایق بندی ساختمان نقش غیر قابل انکاری در بهینه‌سازی انرژی و رفاه ساکنین دارد ما در این مقاله از «گروه سروین» قصد داریم تا ضمن پرداختن به مفهوم عایق‌سازی، شما را با جدیدترین روش‌های عایق بندی ساختمان نیز آشنا کنیم.
منظور از عایق بندی ساختمان چیست؟
عایق‌سازی ساختمان به مواد و سیستم‌هایی اشاره می‌کند که برای کاهش انتقال دما، رطوبت و صدا بین فضای داخل و خارج ساختمان طراحی شده‌اند. اگرچه عایق‌بندی، جزو مهم‌ترین اصول ساختمان سازی نیست اما اجرای آن، هم برای بهینه‌سازی عملکرد ساختمان و هم برای سلامت ساکنان امری ضروری و مهم است. عایق‌بندی مؤثر نه تنها به حفظ دمای محیط داخلی کمک می‌کند، بلکه بار سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی را هم کاهش می‌دهد که این امر، منجر به مدیریت بهتر انرژی، کاهش میزان تولید کربن و کم شدن هزینه قبوض نیز می‌شود. بدون عایق‌بندی درست، بخش زیادی از انرژی که برای گرم کردن یا خنک کردن یک ساختمان استفاده می‌شود در فضای باز از بین می‌رود. به این ترتیب با اجرای اصول عایق بندی ساختمان به خصوص در ساختمان‌های مدرن مانند پروژه جردن می‌توان به بهبود بهره‌وری انرژی، آسایش ساکنین و پایداری بیشتر بنا دست یافت.
انواع عایق ساختمان
طبق اصول عایق بندی ساختمان چهار نوع عایق؛ حرارتی، صوتی، رطوبتی و آتش برای هر بنا قابل اجرا است که در ادامه به توضیح هر یک از آن‌ها می‌پردازیم:
- عایق حرارتی: در یک سازه، جریان انتقال دما همیشه از مناطق گرم‌تر به سمت مناطق سردتر است تا زمانیکه دیگر اختلاف دمایی بین کل فضا وجود نداشته‌باشد. عایق حرارتی فرآیندی است که برای کنترل و محدود کردن جریان گرما بین دو فضای مختلف استفاده می‌شود. در واقع عایق‌ها با محدود کردن حرکت مولکول‌ها، مانع از انتقال گرما از یک مکان به مکان دیگر می‌شوند. این فرآیند شامل کاهش هدایت، همرفت و تشعشع انرژی گرمایی است. به‌طورکلی وظیفه اصلی عایق حرارتی حفظ دمای پایدار داخل ساختمان، بدون توجه به شرایط آب‌وهوایی خارجی است. عایق‌های حرارتی نقش ویژه‌ای در بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان دارند.
- عایق رطوبتی: عایق رطوبتی از نفوذ آب به اجزای داخلی و خارجی ساختمان مانند: توالت، استخر، حمام و … جلوگیری می‌کند. در واقع ضد آب بودن ساختمان بسیار مهم است زیرا این نوع عایق‌ها به محافظت از یکپارچگی ساختار بنا کمک می‌کنند و مانع از ترک خوردگی دیوار، سقف و کف می‌شوند.
- عایق صوتی: امواج صوت نیز مانند گرما در هوا در حال حرکت است و زمانیکه به سطوح و اجسام مختلف برخورد می‌کند ارتعاش ایجاد می‌کند که این ارتعاشات باعث تحریک سیستم شنوایی مغز شنونده می‌شوند. عایق‌های صوتی مانع از ارتعاش صدا شده و امواج صوتی را به خود جذب می‌کنند، بنابراین بهترین راهکار برای فیلتر کردن سروصدای زیاد ناشی از: همهمه دیگر واحدها، ترافیک و بوق ماشین‌ها و … در ساختمان‌ها به شمار می‌آیند. عایق‌های صوتی مناسب، دارای حداکثر مقاومت صوتی هستند.
- عایق ضد آتش: عایق‌های ضد آتش نقش مهمی در حفاظت از تأسیسات ساختمانی در صورت وقوع آتش‌سوزی دارند. این نوع عایق‌ها از انتشار آتش از یک فضا یا اتاق به اتاق دیگر جلوگیری می‌کنند.
۸ روش عایق بندی ساختمان
از لحاظ تاریخی پشم حیوانات، گل، آزبست و چوب پنبه به عنوان مهم‌ترین عایق‌های سنتی در ساخت خانه‌ها شناخته می‌شدند اما امروزه محصولات عایق موجود در بازار، بسیار به‌روزتر شده و عملکرد موثرتری دارند. به یاد داشته‌باشید که خرید بهترین نوع عایق تا زمانیکه اصول عایق بندی ساختمان به درستی اجرا نشود بی‌فایده است، به‌طور مثال پروژه رویال سروین یکی از نمونه‌های موفق اجرا شده توسط گروه مهندسی سروین است که در طول ساخت آن ضمن استفاده از بروزترین سیستم‌های مهندسی ساخت‌وساز، تمامی اصول ایمنی در ساخت و ساز در کنار عایق بندی مناسب بنا، به بهترین نحو رعایت شده‌است. خوشبختانه در حال حاضر انواع متنوعی از شیوه‌های عایق‌سازی ساختمان وجود دارد که طبق گفته منبع معتبر buildingmaterials، موارد زیر جزو رایج‌ترین آن‌ها است:
- فایبر گلاس (پشم شیشه): عایق فایبرگلاس نوعی محصول مهندسی شده حاصل از رشته های بسیار نازک شیشه مذاب است که از پشم شیشه و مواد پلیمری برای تقویت بیشتر آن استفاده می‌کنند، به همین دلیل به آن پشم شیشه نیز می گویند. این نوع عایق در برابر نفوذ رطوبت و انتقال حرارت بسیار مقاوم است. عایق‌های فایبرگلاس دارای انواع حرارتی، صوتی و رطوبتی هستند. مهندسین از فایبرگلاس در مکان‌های مختلف ساختمان اعم از: حمام، سرویس بهداشتی، کف، دیوارها و … استفاده می‌کنند.
- عایق‌های سلولزی: همانطور که از نام این نوع عایق پیداست از الیاف گیاهی یا محصولات کاغذی بازیافتی ساخته می‌شود، بنابراین با محیط زیست سازگار است. این نوع عایق در برابر نفوذ آتش و آفات مختلف عملکرد خوبی دارد و قیمت آن نسبت به سایر عایق‌ها ارزان‌تر است. اجرای درست عایق‌های سلولزی به کاهش نفوذ رطوبت در ساختمان کمک می‌کند.
- عایق پلی اورتان: پلی اورتان یک ماده بر پایه پلاستیک است که می‌تواند به اشکال مختلف تولید شود. این عایق پلیمری که از ترکیب دو ماده ایزوسیانات و پلی ال ساخته می‌شود، در برابر انتقال حرارت و نفوذ رطوبت بسیار مقاوم است. عایق‌های پلی اورتانی ماندگاری و دوام بالایی دارند و در انواع پاششی، تزریقی، لوله‌ای و نیم لوله، بلوکی و تخته‌ای تولید می‌شوند.
- عایق پلی استایرن (استایروفوم): عایق یونولیتی یا پلی استایرن نیز یک نوع پلیمر مصنوعی است که از مونومر استایرن حاصل می‌شود. طبق اصول عایق بندی ساختمان، مهندسین از این نوع عایق عموما برای محافظت از سقف و دیوارهای جانبی ساختمان در برابر شعله آتش، رطوبت و انتقال دما استفاده می‌کنند. عایق پلی استایرن در دو نوع پلی استایرن اکسترود شده و پلی استایرن منبسط شده موجود است. این عایق قابل بازیافت است و به راحتی نصب می‌شود.
- عایق پلی ایزوسیانورات (PIR): این نوع عایق پلیمری تشابهات زیادی با عایق‌های پلی اورتانی دارد و در اشکال مختلف مثل: تخته‌ای، لوله‌ای و غیره تولید می‌شود. این عایق سفت و سخت در برابر اشتعال، رطوبت و حرارت بسیار مقاوم است، پایداری و ثبات ابعادی بالایی دارد و به راحتی برش خورده و نصب می‌شود.
- عایق ورمیکولیت: ورمیکولیت یک ماده معدنی طبیعی است که از طریق گرما و حرارت بالا منبسط شده و یک عایق شل با کیفیت ایجاد می‌کند. مقاومت حرارتی و گرمایی بالای این ماده معدنی باعث شده تا مهندسین از این عایق بی‌بو، رطوبت‌گیر و نسوز برای حفاظت از ساختمان در برابر اشتعال، امواج صوتی مزاحم، گرما و انتقال دما استفاده کنند. ترکیب ورمیکولیت با آلومینیوم منیزیم سیلیکات تمامی خواص نام‌برده را دو چندان می‌کند. این عایق نصب آسانی دارد و در برابر نفوذ حشرات موذی نیز مقاوم است.
- آزبست: این نوع ماده معدنی یکی از عایق‌های سنتی است که به دلیل مقاومت بالای آن در برابر حرارت از گذشته‌های دور برای محافظت از ساختمان‌ها و خانه‌ها در برابر نفوذ آتش استفاده می‌شده‌است. از آنجاییکه این الیاف‌های سیلیکاتی خطرات سمی بالایی دارند و ریسک ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهند استفاده از آن‌ها در عایق‌سازی ساختمان‌ها دیگر چندان رایج نیست.
- عایق پشم سنگ: در اصول عایق بندی ساختمان استفاده از عایق پشم سنگ بسیار مرسوم است زیرا به عنوان بی‌ضررترین عایق صوتی_حرارتی شناخته می‌شود، به همین علت توصیه می‌کنیم در کنار مقاوم سازی ساختمان در برابر زلزله از این نوع روش‌ها نیز برای عایق بندی و بهینه‌سازی انرژی در ساختمان استفاده کنید. این نوع عایق از ذوب کردن سنگ‌هایی مثل بازالت و دیاباز ساخته می‌شود که پس از ذوب، به صورت الیاف ریسیده شده و توسط رزین و روغن‌های مخصوص به یکدیگر متصل می‌شوند. عایق‌های پشم سنگ در انواع لحافی، پتویی، تخته‌ای، فله‌ای و لوله در بازار موجود هستند که هر یک کاربرد خاص خود را دارند. از عایق پشم سنگ برای عایق‌سازی سقف، دیوارها، کانال‌های تهویه هوا و … استفاده می‌کنند.
مزایای عایق بندی ساختمان
مزایای عایق بندی ساختمان در درازمدت به قدری زیاد است که آن را به یک مکمل حیاتی برای هر خانه تبدیل کرده‌است. موارد زیر تنها بخشی از اثرات مثبت عایق‌سازی ساختمان است:
- صرفه‌جویی مالی: عایق‌های حرارتی و رطوبتی با ممانعت از خروج گرما و کاهش امکان نشت آب و رطوبت، به صرفه‌جویی در انرژی کمک می‌کنند و باعث کارآمدی بیشتر عملکرد وسایلی مانند بخاری و سیستم‌های تهویه می‌شوند. با خروج گرمای کمتر، وابستگی به سیستم‌های گرمایش و سرمایش کاهش می‌یابد، در نتیجه نیاز به مصرف انرژی کمتر می‌شود. این امر در نهایت منجر به صرفه‌جویی در هزینه‌های قبوض می‌گردد. جالب است بدانید که اجرای اصول عایق بندی ساختمان می‌تواند تا ۴۵٪ (یا بیشتر) در کاهش هزینه‌های گرمایش و سرمایش مؤثر باشد.
- افزایش طول عمر ساختمان: خانه‌های مجهز به عایق در برابر اثرات مخرب رطوبت و نفوذ حشرات عملکرد بهتری دارند، در نتیجه در طول زمان کمتر دچار پوسیدگی و ترک‌خوردگی اجزاء می‌شوند.
- افزایش رفاه و بهبود سلامت ساکنین: یک خانه راحت، خانه سالم‌تری نیز هست. در واقع عایق‌ها با ثابت نگهداشتن دمای مناسب خانه و کاهش رطوبت، خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف مثل: مشکلات ریوی، سرماخوردگی و … را نیز کاهش می‌دهند.
- سازگاری با محیط زیست: ساختمان‌هایی مثل پروژه کاشانی ۱ و پروژه کاشانی ۲ که اصول عایق بندی ساختمان به بهترین نحو در آن‌ها اجرا شده‌است سازگاری بیشتری با محیط زیست دارند، زیرا مصرف کمتر انرژی در این ساختمان‌ها منجر به کاهش انتشار گازهای سمی هم‌چون گاز CO 2 می‌شود.
- ایجاد ارزش افزوده: عایق بندی ساختمان به عنوان یک مزیت مهم در چشم اکثر خریداران شناخته می‌شود، بنابراین سازندگان می‌توانند هنگام پیش فروش آپارتمان منطقه ۱ تهران و یا سایر نقاط ایران، خریداران را از قابلیت‌های داشتن خانه‌ای ایمن، آرام و بهینه شده در برابر مصرف انرژی آگاه نموده و آن‌ها را به خرید ترغیب کنند.
کدام یک از قسمت‌های یک ساختمان نیاز به عایق بندی دارد؟
اگر به اصول عایق بندی ساختمان دقت کنید متوجه می‌شوید که مقاوم‌سازی و بهینه کردن ساختمان در برابر تغییرات دما، امواج صدا و نفوذ رطوبت و اشتعال می‌تواند از همان مراحل اولیه ساخت مثل استفاده از بتن‌های آب‌بندی شده تا مراحل پایانی پروژه اعم از نصب پنجره‌های دوجداره و درب‌های ضد حریق قابل اجرا باشد اما بعضی از نقاط ساختمان هستند که معمولا همه مهندسین و سازندگان تلاش می‌کنند تا با عایق‌بندی این نقاط گام‌های مؤثری در جهت بهینه‌سازی انرژی بردارند که موارد زیر جزو مهم‌ترین آن‌ها است:
- دیوارها: عایق کردن دیوارها نقش مهمی در رفاه ساکنین و کاهش اتلاف انرژی دارد. عایق‌بندی اصولی دیوارها مانعی بین فضای زندگی شما و آب‌وهوای بیرون ایجاد می‌کند، در نتیجه انتقال حرارت به حداقل ممکن می‌رسد و محیطی راحت‌تر و کم مصرف‌تر را فراهم می‌کند.
- سقف: ساختمان‌های بدون عایق می‌توانند ۲۵ تا ۳۵ درصدگرما را از طریق سقف در زمستان از دست بدهند که همین مقدار گرما نیز در تابستان می‌تواند وارد ساختمان شود. عایق‌بندی سقف تأثیر غیر قابل انکاری در بهره‌وری انرژی دارد. عایق‌های حرارتی به کار رفته در سقف، از انتقال حرارت در داخل و خارج از خانه جلوگیری می‌کنند.
- کفپوش‌ها: عایق‌های کف تقریبا از ۱۰ تا ۲۰ درصد از انتقال حرارت ساختمان در فصول مختلف سال جلوگیری می‌کنند.
به یاد داشته‌باشید که قسمت‌های مختلف ساختمان به انواع مختلفی از عایق نیاز دارند، همچنین محل و نوع عایق مناسب برای هر خانه به شرایط جغرافیایی منطقه مثل شدت تغییرات دما و میزان رطوبت و حرارت موجود بستگی دارد، به‌طور مثال برخی از عایق‌ها برای آب‌وهوای گرم مناسب هستند و بعضی دیگر در آب‌وهوای سرد عملکرد بهتری دارند. به این ترتیب توجه به عوامل محیطی و انتخاب بهترین روش عایق بندی ساختمان، سهم به سزایی در مدیریت هزینه‌ها و رسیدن به رفاه بیشتر ساکنین یک ساختمان دارد.
جمع بندی
عایق ماده‌ای است که به عنوان مانعی برای کند کردن انتقال دما، جذب امواج صوتی و کاهش ریسک اشتعال در ساختمان‌ها به کار می‌رود و بنا به نوع و حیطه کاربردش دارای انواع؛ رطوبتی، حرارتی، صوتی و ضد حریق است. رعایت اصول عایق بندی ساختمان مقرون‌به‌صرفه ترین راه برای بهبود بهره‌روی انرژی یک سازه و ایجاد رفاه و آسایش خاطر بیشتر ساکنین آن است. در حال حاضر انواع روش‌های عابق بندی ساختمان قابل اجرا است که استفاده از: فایبرگلاس، پشم سنگ، پلی اورتان، پلی استایرن، پلی ایزوسیانورات، ورمیکولیت و سلولز جزو رایج‌ترین آن‌ها است. با عایق بندی ساختمان از مزایایی چون: کاهش هزینه‌های قبوض، صرفه‌جویی در انرژی، حافظت از محیط زیست، افزایش ارزش ساختمان و افزایش رفاه و بهبود سلامت ساکنین بهره‌مند می‌شوید.
سوالات متداول
منظور از عایق بندی ساختمان چیست؟
عایق‌سازی ساختمان به مواد و سیسیتم‌هایی گفته می‌شود که برای کاهش انتقال دما و صدا بین فضای داخل و خارج ساختمان طراحی شده‌است. همچنین شما می‌توانید با استفاده از مواد خاص اجزای مختلف ساختمان اعم از؛ سقف، دیوار و کفپوش‌ها را در برابر اشتعال و نفوذ رطوبت مقاوم کنید. در حال حاضر انواع؛ عایق‌های صوتی، حرارتی، رطوبتی و ضد حریق در ابعاد و اشکال مختلف در بازار موجود است.
عایق بندی ساختمان چه مزایایی دارد؟
با عایق بندی ساختمان از مزایایی چون: کاهش هزینه‌های قبوض، صرفه‌جویی در انرژی، حافظت از محیط زیست، افزایش ارزش ساختمان و افزایش رفاه و بهبود سلامت ساکنین بهره‌مند می‌شوید.
رایج‌ترین روش‌های عایق بندی ساختمان چیست؟
در حال حاضر انواع روش‌های عابق بندی ساختمان قابل اجرا است که استفاده از: فایبرگلاس، پشم سنگ، پلی اورتان، پلی استایرن، پلی ایزوسیانورات، ورمیکولیت و سلولز جزو رایج‌ترین آن‌ها است.